درز اجرایی و درز انبساطی کاشی | چرا وجود آن‌ها در نصب کاشی ضروری است؟
در نصب کاشی و سرامیک، یکی از مهم‌ترین عواملی که عمر مفید سطح نهایی را تعیین می‌کند، درزهای انبساطی و اجرایی هستند. بسیاری از ترک‌ها، بلندشدگی‌ها و شکست‌های سطح کاشیکاری ناشی از بی‌توجهی به طراحی و اجرای صحیح این درزها است. در این مقاله از وب‌سایت کاریزما، به بررسی ضرورت استفاده از درز انبساطی بین کاشی‌ها، محل دقیق آن‌ها، و الزامات فنی نصب خواهیم پرداخت.
درز انبساطی چیست و چه نقشی دارد؟
درز انبساطی یا Expansion Joint فضایی کنترل‌شده است که برای جذب انبساط و انقباض حرارتی سطح کاشیکاری تعبیه می‌شود. کاشی‌ها، چسب‌ها و زیرکارهای سیمانی در اثر تغییرات دما، رطوبت و فشار سازه‌ای، دچار تغییر ابعادی جزئی می‌شوند. اگر این فضا برای حرکت آزاد فراهم نشود، فشار جمع‌شده باعث ترک خوردن بندها یا بلند شدن سطح کاشی (Tenting) می‌شود.
درز انبساطی به عنوان یک مرز جذب‌کننده‌ی تنش، از انتقال نیروهای اضافی به سطح جلوگیری می‌کند و مانع از ایجاد خرابی‌های گران‌قیمت می‌شود.
درز اجرایی چه تفاوتی با درز انبساطی دارد؟
درز اجرایی (Movement Joint) معمولاً در نقاطی تعبیه می‌شود که پیوستگی بتن یا ملات زیرکار قطع می‌شود یا دو ناحیه‌ی کاری در دو زمان متفاوت اجرا می‌شوند. این نوع درز علاوه بر جذب حرکت حرارتی، وظیفه دارد حرکات جزئی بین قطعات سازه‌ای مجاور را کنترل کند تا از انتقال نیرو به سطح کاشی جلوگیری شود.
به زبان ساده:
درز اجرایی → برای جداسازی نواحی مختلف کار در زمان اجرا
درز انبساطی → برای جذب تغییرات فیزیکی ناشی از دما و رطوبت
اهمیت قرارگیری درزهای کاشی روی درزهای زیرکار
یکی از نکات بسیار مهم در استانداردهای بین‌المللی (از جمله ANSI A108.01 و TCNA EJ171) این است که:
درزهای سطحی کاشی باید دقیقاً در امتداد درزهای انبساطی یا اجرایی موجود در زیرکار سازه‌ای قرار گیرند.
اگر این هم‌ترازی رعایت نشود، فشار ناشی از حرکت‌های زیرکار در ناحیه‌ای جمع می‌شود که هیچ درزی برای جذب آن وجود ندارد، و در نتیجه سطح کاشی دچار برآمدگی، شکست بند یا ترک سطحی خواهد شد.
ابعاد و فواصل استاندارد درزهای انبساطی بین کاشی‌ها
بر اساس دستورالعمل‌های فنی و تجربیات کاریزما، درزهای انبساطی باید با توجه به نوع محیط، ابعاد کاشی، و شرایط پروژه طراحی شوند:
| نوع فضا | فاصله پیشنهادی بین درزهای انبساطی |
|---|---|
| فضاهای داخلی بدون تابش مستقیم | هر 6 تا 8 متر |
| فضاهای داخلی با تابش مستقیم آفتاب یا گرمایش از کف | هر 4 تا 5 متر |
| فضاهای بیرونی (نما یا تراس) | هر 3 تا 4 متر |
| محیط‌های صنعتی یا با تغییرات دمایی زیاد | هر 2 تا 3 متر |
همچنین باید در اطراف ستون‌ها، گوشه‌های دیوار، و در نقاط تغییر متریال نیز درز انبساطی تعبیه شود.
نحوه‌ی پر کردن درزهای انبساطی
درزهای انبساطی نباید با دوغاب بندکشی پر شوند. برای عملکرد درست، باید از ماستیک‌های انعطاف‌پذیر (سیلیکون یا پلی‌یورتان مخصوص) استفاده شود. این مصالح به‌دلیل خاصیت کشسانی، تغییر طول را بدون تخریب سطح تحمل می‌کنند.
درز ابتدا با فوم پشت‌بند (Backer Rod) پر شده و سپس در عمق استاندارد (معمولاً نصف عرض درز) ماستیک تزریق می‌شود تا حرکت آزادانه مجاز باشد.
عواقب حذف یا اجرای نادرست درز انبساطی
بی‌توجهی به طراحی و اجرای صحیح درزها معمولاً به مشکلات زیر منجر می‌شود:
بلند شدن یا پوسته شدن کاشی‌ها (Tenting Effect)
ترک خوردن بند یا خود کاشی‌ها
نفوذ رطوبت و جدا شدن چسب از زیرکار
ایجاد صدای خالی زیر کاشی هنگام ضربه (Hollow Sound)
افزایش هزینه‌ی تعمیر و تعویض زودهنگام کف یا دیوار
این اتفاق‌ها معمولاً چند ماه تا یک سال پس از نصب ظاهر می‌شوند، اما عامل اصلی آن همیشه نبود درزهای انبساطی کافی یا اجرای نادرست آن‌ها است.
توصیه‌های اجرایی کاریزما
در کاریزما کاشی، توصیه می‌شود که هنگام طراحی و اجرای پروژه‌های کاشیکاری، حتماً موارد زیر رعایت شود:
نقشه درزهای انبساطی و اجرایی از قبل طراحی و مشخص شود.
درزهای سطحی با درزهای زیرکار دقیقاً هم‌راستا باشند.
در اطراف دیوارها، ستون‌ها و لبه‌ها حداقل ۱۰ میلی‌متر فاصله انبساطی لحاظ شود.
از ماستیک‌های باکیفیت و مقاوم در برابر UV برای پر کردن درز استفاده شود.
در فضاهای بزرگ یا دارای گرمایش از کف، فواصل درزها کاهش داده شود.
جمع‌بندی
درزهای اجرایی و انبساطی، بخش جدایی‌ناپذیر از اجرای حرفه‌ای کاشیکاری هستند. حذف آن‌ها نه‌تنها نقض استانداردهای جهانی محسوب می‌شود، بلکه به تخریب زودهنگام سطوح می‌انجامد. برای اجرای صحیح درزها باید به نقشه سازه‌ای، شرایط محیطی و نوع کاشی توجه شود و همیشه درز سطحی دقیقاً روی درز زیرکار قرار گیرد.
در کاریزما کاشی، آموزش و طراحی فنی نصب کاشی مطابق با آخرین استانداردهای آمریکا و اروپا انجام می‌شود.
اگر در پروژه‌ی خود با مشکل ترک خوردن یا بلند شدن کاشی‌ها روبه‌رو هستید،
کاریزما برای این سؤال شما راه‌حل دارد — ۰۲۱۹۱۰۹۳۶۱۴
