کاشی‌های اسلب: برای نصب موفق، محاسبه را خوب بدانید
کاشی‌های بزرگ‌فرمت (Large-format tile) چند سالی است که وارد بازار شده‌اند، اما تعریف دقیق و یک‌دستی برای آن‌ها وجود ندارد. تنها استثنا مربوط به کاشی‌های شیشه‌ای است؛ طبق استاندارد ANSI A137.2.3، اندازه کاشی بزرگ‌فرمت برای کاشی شیشه‌ای تعریف شده است، اما استاندارد ANSI A137.1 چنین تعریفی برای کاشی‌های سرامیکی ارائه نمی‌دهد.
چه چیزی مشخص شده است؟ صافی بستر
در عوض، در استاندارد ANSI A108.02، برای کاشی‌هایی که طولی بیش از ۳۸ سانتی‌متر (۱۵ اینچ) دارند – که معمولاً به‌عنوان کاشی‌های بزرگ‌فرمت شناخته می‌شوند – میزان مجاز تغییر سطح زیرسازی مشخص شده است.
طبق این استاندارد:
سطح زیرسازی نباید بیش از ۰٫۳ سانتی‌متر در هر ۳۰۰ سانتی‌متر (۱/۸ اینچ در ۱۰ فوت) تغییر داشته باشد.
همچنین سطح نباید بیش از ۰٫۱۵ سانتی‌متر در هر ۶۰ سانتی‌متر (۱/۱۶ اینچ در ۲۴ اینچ) از سطح صاف خارج شود.
این میزان دقت در صافی، به دلیل طول زیاد کاشی‌ها الزامی است، و در نصب‌هایی با طرح آفست (نصب آجری)، اهمیت آن دوچندان می‌شود. این مقادیر خیلی دقیق‌تر از مقدار رایج ۰٫۶ سانتی‌متر در ۳۰۰ سانتی‌متر (۱/۴ اینچ در ۱۰ فوت) هستند که بسیاری به آن عادت دارند.
دوش حمامی که با کاشی‌هایی به ابعاد ۹۱×۱۸۳ سانتی‌متر (۳۶×۷۲ اینچ) کاشی‌کاری شده، نیاز دارد که زیرسازی کاملاً صاف و مسطح قبل از نصب کاشی فراهم شود.
برای نصب کاشی‌هایی به ابعاد ۶۱×۶۱ سانتی‌متر (۲۴×۲۴ اینچ) بدون هیچ‌گونه لیپیج (بیرون‌زدگی سطحی)، نیاز به آماده‌سازی دقیق و اساسی کف بوده است.
طبق استاندارد ANSI A108.5، خطوط شانه‌ای ملات کاشی باید به‌صورت موازی اجرا شوند.
برای این نوع کاشی خاص، اجرای نصب بر اساس استانداردهای ANSI A108.19 و ANSI A108.20 توسط تولیدکننده ملات الزامی اعلام شده است.
عرض بندکشی: پهن‌تر بهتر است
موضوع مهم دیگر در نصب کاشی‌های بزرگ‌فرمت، عرض بندکشی بین کاشی‌ها است. امروزه با رواج کاشی‌های بزرگ، بسیاری از طراحان و مصرف‌کنندگان انتظار دارند درزهای باریک‌تری بین کاشی‌ها باشد تا ظاهر کار یک‌دست‌تر شده و نیاز به تمیزکاری بندکشی‌ها کمتر شود.
اما واقعیت این است که طبق استاندارد ANSI A137.1 در جدول‌های شماره ۸ (کاشی فشرده) و ۱۰ (پرسلان):
دامنه مجاز تفاوت ابعاد سطحی کاشی‌هایی که بزرگ‌تر از ۱۵ سانتی‌متر (۶ اینچ) هستند، ۲ میلی‌متر یا حدود ۰٫۵ سانتی‌متر (۵/۶۴ اینچ) است.
یعنی ممکن است دو کاشی در ابعاد ظاهری‌شان بیش از ۰٫۱۵ سانتی‌متر (۱/۱۶ اینچ) با یکدیگر تفاوت داشته باشند.
طبق همین استاندارد، عرض بندکشی باید حداقل سه برابر این میزان تفاوت باشد. بنابراین در کاشی‌های بزرگ، نیاز به بندکشی‌های پهن‌تری داریم تا هم درزها منظم و قرینه باقی بمانند، هم احتمال لیپیج (بیرون‌زدگی سطحی) کاهش یابد.
تجربه نصاب‌ها: اشتباهی که تکرار می‌شود
تقریباً تمام نصاب‌های حرفه‌ای، تجربه‌هایی دارند از مشتریانی که اصرار دارند درز بین کاشی‌ها بسیار باریک (مثلاً زیر ۰٫۱۵ سانتی‌متر یا ۱/۱۶ اینچ) باشد، و می‌گویند:
«زیباتر است» یا «بندکشی باریک دیرتر کثیف می‌شود.»
اما به تجربه می‌توان گفت در بسیاری از بازرسی‌هایی که بعداً انجام شده، مشخص شده است که نصاب، به‌دلیل اینکه قصد داشته خواسته مشتری را اجرا کند، دچار مشکل شده؛ چرا که دستورالعمل کارخانه و استانداردهای نصب را نادیده گرفته است.
برای موفقیت در نصب کاشی‌های بزرگ‌فرمت باید موارد زیر رعایت شود:
زیرسازی فوق‌العاده صاف:
حداکثر اختلاف سطح مجاز:
۰٫۳ سانتی‌متر در ۳۰۰ سانتی‌متر
۰٫۱۵ سانتی‌متر در ۶۰ سانتیمترعرض بندکشی مطابق با استاندارد:
حداقل سه برابر اختلاف ابعاد ظاهری کاشی‌ها؛ در عمل یعنی باید از درزهای پهن‌تر استفاده کرد.توصیه‌های تولیدکننده کاشی و چسب و همچنین استانداردهای ANSI را باید بر خواست سلیقه‌ای مشتری ترجیح داد.
مهم است که پشت کاشی به‌طور کامل تمیز شود تا هرگونه کثیفی یا آلودگی پاک شود و از ایجاد شرایطی که باعث قطع اتصال ملات و کاشی می‌شود جلوگیری شود.
اجرای ملات به‌صورت پشت‌ماله صاف (flat-back troweling) روی کاشی‌های بزرگ‌فرمت می‌تواند تا حدی تاب‌خوردگی کاشی را جبران کند و تماس بهتر کاشی با ملات زیرسازی را هنگام نصب فراهم نماید.
پشت‌ماله صاف به معنای اعمال یک لایه نازک ملات روی پشت کاشی است که کمک می‌کند کمی از تاب‌خوردگی لبه کاشی‌های بزرگ جبران شود و اتصال بهتری با ملات روی زیرسازی ایجاد گردد.
پوشش ملات در کاشی‌های سایز بزرگ
پوشش مناسب ملات در پشت کاشی‌های بزرگ اهمیت بسیار زیادی دارد.
طبق استاندارد ANSI A137.1 جدول ۸ (Pressed Floor Tile)، حداکثر تاب‌خوردگی لبه‌ای کاشی‌هایی با ابعاد بالای ۱۵ سانتی‌متر (۶ اینچ)، برابر ۲ میلی‌متر (۵/۶۴ اینچ) است.
برای کاشی‌های ریکتیفای شده (برش دقیق)، این مقدار حداکثر ۱.۳ میلی‌متر است.
در جدول ۱۰ (Porcelain Tile)، تاب‌خوردگی لبه‌ای حداکثر به‌صورت زیر تعیین شده است:
کاشی‌های معمولی: ۱.۸ میلی‌متر
کاشی‌های ریکتیفای تا ۶۰ سانتی‌متر (۲۴ اینچ): ۱.۳ میلی‌متر
کاشی‌های ریکتیفای بزرگ‌تر از ۶۰ سانتی‌متر: ۱.۸ میلی‌متر
به همین دلیل، پشت‌ماله‌کردن (Back-troweling) یا اجرای لایه نازکی از ملات در پشت کاشی – هرچند اجباری نیست – می‌تواند کمی از تاب‌خوردگی کاشی را جبران کند.
اما مهم‌تر از آن، این مرحله باعث ایجاد اتصال قوی‌تر بین کاشی و ملات زیرسازی می‌شود.
در اغلب پروژه‌ها، حداقل ۸۰٪ پوشش ملات در پشت کاشی الزامی است.
برای جلوگیری از ترک خوردن لبه‌ها و شکستن گوشه‌های کاشی، باید دقت شود که لبه‌ها و گوشه‌ها به‌طور کامل با ملات حمایت شوند.
در محیط‌های مرطوب مانند حمام و فضاهای بیرونی، حداقل ۹۵٪ پوشش ملات در پشت کاشی لازم است.
جلوگیری از نفوذ رطوبت در این سیستم‌های نصب کاشی، به‌ویژه در شرایط یخبندان/ذوب (freeze/thaw)، اهمیت حیاتی دارد.
با بزرگ‌تر شدن ابعاد کاشی‌های جدید، اجرای اصولی نصب بر اساس توصیه‌های کارخانه سازنده کاشی، استانداردهای ANSI A108، و مشخصات تولید ANSI A137.1 ضروری شده است.
این استانداردها و دستورالعمل‌ها، ابزارهایی کلیدی برای اجرای نصب حرفه‌ای، بادوام و بدون مشکل هستند.
